Manastir Gradac
Istorijat
Manastir Gradac, zadužbina kraljice Jelene Anžujske, žene kralja Uroša, sagrađen je u podnožju planine Golije u poslednjoj četvrtini XIII veka. Manastirski kompleks podignut je na mjestu starije ranovizantijske bazilike. Najraniji zaštitni radovi obavljeni su 1947/48. godine. Republički zavod za zaštitu spomenika kulture 1962. započeo je opsežna sistematska istraživanja i konzervatorsko-restauratorske radove na
arhitekturi i slikarstvu. Obnova crkve završena je 1975, a manastirski život je obnovljen 1990.
Od 1997. godine Gradac je ženski manastir.
Detalji o kulturnom dobru
Manastir Gradac se nalazi na padinama planine Golije, na 21 km udaljenosti od Raške. Manastirski kompleks čine građevine: crkvaposvećena Blagovestima Bogorodice, manja crkvaposvećena Svetom Nikoli, trpezarija i ekonomske prostorija prislonjene uz masivni obodni zid.Crkva Blagovijesti pripada raškoj stilskoj grupi, u njenoj osnovi je jednobrodna zgrada sa kupolom, trodjelnimoltarskim prostorom na istoku i pripratom na zapadu.
Manastirska crkva sadrži sva bitna obeležja raških hramova, sa elementima gotike. Lepota slikarstva koje je samo u fragmetima sačuvano posebno se može videti u prelepoj sceni Rođenja Hristovog.
U spoljašnjoj obradi fasade dominiraju romantički i gotski dekorativni elementi. U unutrašnjosti hrama sačuvana je ktitorska kompozicija, koja prikazuje kralja Uroša i kralja Jelenu sa maketom hrama koje, zajedno sa Sv. Simeonom Nemanjom, Bogorodica privodi Hristu na prijestolu. Ispod ktitorske kompozicije nalazi se dvojni sarkofag namijenjen za sahranu kraljevskog para.
U hramu je kralјica Jelena sahranjena 1314. godine. Kasnije je njeno tijelo položeno u sarkofag, koji je biosmješten ispred oltara glavne manastirske crkve, pred Hristovu ikonu. Sarkofag je čuvan u manastiru sve do XVII vijek, kada su ga monasi ponijeli sa sobom u toku bijega pred turskom vojskom. Od tada se ne zna gdje se nalazi sarkofag.